بررسی تخلفات مشاغل کامپیوتری با وکیل

با توجه به تحقیقات انجام شده، شکل و ماهیت مشاغل در دوره‌های زمانی مختلف دچار تغییرات حائز اهمیتی می‌شوند. به نحوی که با ایجاد گروه‌های شغلی جدید و ناپدید شدن شغل‌های قدیمی مواجه می‌شویم. هر دوره از این تغییرات، مفاهیم جدیدی از باب‌های مختلف و از جمله از باب موضوعات حقوقی به همراه می‌آورد.

از جمله گروه‌های شغلی که با تغییرات و اتفاقا گسترش روزانه مواجه است، گروه شغلی مرتبط با رایانه است. مواردی که می‌تواند شامل برنامه‌نویسی، تولید و ساخت انواع نرم افزار و سخت افزار، پشتیبانی و حمایت، طراحی ساخت و اجرا انواع سامانه‌ها و اپلیکشن‌ها و بسیاری از مصادیق دیگر باشد.

و در نتیجه انواع مختلفی از تخلفات ناشی از برنامه نویسی تعریف شده است که هر کدام رفتار متناسبی را به همراه خواهد آورد. موضوعی که در این نوشته به آن خواهیم پرداخت.

انواع تخلفات ناشی از برنامه نویسی

گروه شغلی برنامه نویسی و مشاغل مربوط به رایانه، به عنوان یکی از پرکاربردترین گروه‌های شغلی که بخش‌های مختلف از زندگی اجتماعی و فردی را در نقاط مختلف دنیا تحت تاثیر قرار داده است شناخته می‌شود.

در نظر داشته باشیم که زمانی که یک گروه شغلی جدید، پیش از آن که بتواند با ساختارهای اجتماعی همسان شود، نقش پررنگی در زندگی روزمره شهروندان به دست می‌آورد. و در نتیجه این فعل و انفعال، رفتارهای مجرمانه و نقض تعهدات متعددی برای یک دوره زمانی خاص به چشم می‌خورد.

اتفاقی که حوزه آیتی و مشاغل مرتبط با آن نیز رخ داد. در واقع توسعه این حوزه به میزانی بوده است که در حال حاضر تجهیزات هوشمند همچون تلفن‌های همراه، ساعت‌های هوشمند، رایانه و لپ تاپ به یک رفتار عادی و روزانه بدل شده است. و تقریبا کلیه بخش‌های زندگی کاری و شخصی ما تا حدی با نرم‌افزارها، سامانه‌ها و اپلیکشن‌های مختلف پیوند خورده است.

طبیعتا زمانی که یک الگو رفتار به یک پیش فرض بدل می‌شود، فعالیت‌های مربوط به آن فضا گسترش پیدا می‌کند. و هر جا که تعداد و تعدد بیشتری را شاهد باشیم، با تخلفات بیشتری نیز مواجه می‌شویم. تخلفاتی که می‌تواند جنبه مجرمانه داشته باشد یا خیر.

به عبارت دیگر، در حوزه برنامه نویسی ممکن است با رفتارهایی از جانب برنامه نویسان مواجه شویم، که تا نقض و تخلف از یک تعهد قراردادی بوده است، یا بدون اینکه قراردادی در میان باشد خسارتی از جانب رفتارهای وی به ما وارد شده است و یا حتی ممکن است مصداقی از یکی از انواع جرایم باشد. جرایمی که ممکن است در فضای آنلاین و یا فضای سنتی ایجاد شود و یا اثر خود را نشان دهد.

حال در مقابله با این رفتارها چه اقدامی می‌توانیم انجام دهیم؟

در پاسخ به این سوال به عنوان یک شرط بدیهی، باید در نظر داشته باشیم که واکنش ما باید در تطابق با رفتار ارتکابی باشد. پس نمی‌توانیم واکنشی سنگین‌تر از رفتار ارتکابی نشان دهیم. در نتیجه اول باید ماهیت و نوع رفتاری که قصد داریم واکنش مناسب آن را شناسایی کنیم، معرفی نماییم.

تخلفات توسط یک برنامه نویس می‌تواند در سه گروه مختلف اتفاق بیفتد. ممکن است که یک نقض قراردادی باشد، ممکن است که خسارتی بدون وجود قرارداد به ما وارد شده باشد و یا ممکن است که یک رفتار مجرمانه باشد. هر کدام از این حالت‌ها را در ادامه معرفی خواهیم کرد.

شکایت از تخلفات قراردادی برنامه نویس

مجموعه اقدامات و وظایفی که یک برنامه نویس می‌تواند به عهده داشته باشد، شامل مواردی همچون کدنویسی انواع نرم افزارها، به روز رسانی کدنویسی‌های سابق، شناخت و رفع ایرادات و باگ‌های یک کد برنامه نویسی، طراحی، توسعه و ساخت انواع سامانه‌های اینترنتی، طراحی نرم افزارهای تخصصی و سفارشی و مواردی از این قبیل است.

حال چنانچه توافقات ما با برنامه‌نویس، از هر نوع و با هر محتوا و سفارشی که باشد، به نوشته درآمده و شکل قراردادی به خود بگیرد، با یک تعهد قراردادی برای هر دو طرف مواجه هستیم.

در تعهدات قراردادی، هر یک از طرفین حداقل یک تعهد اصلی به عهده دارند. تعهد اصلی معمولا به عنوان موضوع قرارداد هم شناخته می‌شود. در مقابل موضوع قرارداد که یکی از طرفین باید تهیه نماید، اصولا مبلغی به عنوان دستمزد تعیین می‌گردد.

در قراردادهایی که با یک برنامه نویس منعقد می‌کنیم هم شرایط به همین منوال است. به نحوی که در قرارداد فی‌مابین ممکن است طراحی، ساخت، توسعه، اجرا، به روز رسانی یا عیب‌یابی یک یا چند سامانه یا نرم افزار به عنوان موضوع قرارداد ذکر گردد.

موضوعات یاد شده و هر فرآیند برنامه‌نویسی دیگری که به توافق ما برسد، به عنوان تعهدات برنامه نویس شمرده می‌شود. که باید به همان کیفیت مقرر در قرارداد، در همان زمان مقرر در قرارداد به ما تحویل نماید.

در مقابل تعهدات برنامه نویس، ما وظیفه پرداخت مبالغی یا تحویل منافع مالی را به عهده می‌گیرد. حال ترتیب اجرای تعهدات و پرداخت مابه‌ازای قراردادی به چه شکلی باشد، بستگی به خواست و توافق طرفین دارد.

حال در فرضی که برنامه نویس ما در اجرای تعهدات قرارداد خود تخلف نمود، برای مثال در زمان مقرر قانونی از عهده اجرای آن برنیامد، کیفیت اجرای تعهد با آنچه که توافق شده بود مطابقت نداشت یا اصلا از اجرای تعهدات سر باز زد، با یک وضعیتی مواجه هستیم که اصطلاحا نقض تعهدات قراردادی یا خسارات ناشی از قرارداد نامیده می‌شود.

برای مواجهه با این قبیل از تعهدات ممکن است که خود قرارداد ساز و کار لازم را در اختیار ما قرار داده باشد و یا ممکن است که از روش‌های قضایی برای مقابله با آن استفاده نماییم.

برای مثال ممکن است که در قرارداد مبلغی به عنوان وجه تضمین از طرف مقابل یعنی از برنامه‌ نویس دریافت کرده باشیم. که در صورت تخلف نامبرده از اجرای تعهدات خود، بتوانیم با ضبط تضمین خسارات خود را جبران نماییم.

یا ممکن است که در قرارداد روش جبران خسارات و حل اختلافات پیش‌بینی نشده باشد. که در این حالت باید از روش قضایی و قانونی برای حل اختلاف بهره ببریم.

در روش قضایی، ممکن است که شکایت و اعتراض خود را به شورای حل اختلاف و یا به دادگاه عمومی، با راهنمایی وکیل خود ببریم.

در حالتی که تعهدات قراردادی و در نتیجه نقض تعهدی که انجام شده است تا مبلغ 20 میلیون تومان باشد، مرجعی که برای اعلام اعتراض و طرح پرونده حقوقی باید به آن مراجعه نماییم، شورای حل اختلاف خواهد بود.

زیرا صلاحیت رسیدگی به تخلفات تا 20 میلیون تومان، با شورای حل اختلاف است.

اما در فرضی که تعهدات قراردادی و در نتیجه تخلفات واقع شده، بیش از 20 میلیون تومان ارزش اقتصادی داشته باشد، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی خواهد بود. در نتیجه دعوای حقوقی خود با خواسته الزام به اجرای تعهدات، یا جبران خسارات ناشی از نقض قرارداد، یا خسارات ناشی از تاخیر در اجرای تعهدات را باید از دادگاه عمومی مطالبه نماییم.

Close-up image of coder typing on computer

شکایت از تخلفات خارج از قرارداد برنامه نویس

خساراتی که به واسطه رفتار یک برنامه نویس به ما وارد می‌شود و مرتبط با شغل وی به عنوان یک برنامه نویس است، ممکن است که در قالب یک قرارداد نباشد. به عبارت دیگر ممکن است که بدون اینکه قراردادی بین ما و برنامه نویس یک سامانه یا اپلیکیشن وجود داشته باشد، از جانب رفتارهای وی به ما خسارتی وارد شود.

در این صورت با خسارت‌های خارج از قرارداد مواجه هستیم. آنچه که در این حالت مورد مطالبه ما قرار دارد، الزام به اجرای یک تعهد نخواهد بود، بلکه بیشتر به جبران شدن خسارات خود علاقه و تمایل داریم.

این موضوع که حتما باید مورد رسیدگی قضایی قرار گیرد، در صلاحیت دادگاه‌های عمومی حقوقی است. زیرا

• اولا باید احراز شود که خسارتی به ما وارد شده است.
• دوما خسارت وارده باید به دلیل رفتار برنامه نویس طرف دعوای ما باشد.

چنانچه موارد یاد شده توسط مقام رسیدگی‌کننده احراز گردد، برنامه نویس باید از عهده جبران خسارات ما برآید. خسارت‌هایی که می‌تواند به اموال، به آبرو و اعتبار و یا حتی از نوع خسارت‌های معنوی باشد.

شکایت از یک رفتار مجرمانه برنامه نویس

حالت دیگری که ممکن است رفتار یک برنامه نویس را با رسیدگی قضایی مواجه سازد، زمانی است که از نامبرده رفتار مجرمانه‌ای به چشم می‌خورد. در نظر داشته باشیم که جرایم مرتبط با فضای مجازی، سامانه‌ها و داده‌ها ممکن است از نوع جرایم سنتی باشند و یا ممکن است که از نوع جرایم رایانه‌ای باشند.

در هر گروه از موارد یاد شده، تنها رفتاری مجرمانه تلقی خواهد شد که در یکی از قوانین حقوق کیفری ما به عنوان رفتار مجرمانه پیش‌بینی شده باشد و مجازات آن نیز مقرر شده باشد.

از جمله جرایمی که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد، شامل جعل رایانه‌ای، سرقت یا کلاهبرداری رایانه‌ای است. مواردی که اطلاعات، سامانه‌ها یا داده‌های ما را قربانی خود قرار می‌دهد. در هر کدام از این جرایم، مجموعه‌ای از رفتارها باید از برنامه نویس سر زده باشد و نتیجه خاصی باید محقق شده باشد.

یا ممکن است که حقوق ناشی از یک برنامه سفارشی مورد تعرض برنامه نویس قرار گیرد. به نحوی که به صورت غیرمجاز، نسبت به فروش و استفاده از آن‌ها اقدام نماید.

در هر صورت چنانچه رفتار ارتکابی برنامه نویس در ذیل تعریف یکی از جرایم بگنجد، با یک رفتار مجرمانه مواجه هستیم. در نتیجه می‌توانیم از طریق شکایت به مرجع قضایی کیفری، که مسیر اولیه آن دادسرا خواهد بود، نسبت به رفتار مجرمانه اعلام شکایت نماییم.

در نظر داشته باشیم که پلیس فتا به عنوان یک دایره تخصصی وظیفه حفظ امنیت و تمامیت اطلاعات در سامانه‌ها و بسترهای آنلاین و رادیویی را به عهده دارد. حال چنانچه هر یک از انواع رفتارهای مجرمانه که توسط برنامه نویس انجام شده است، در موضوعات تحت تسلط پلیس فتا قرار داشته باشد، این نهاد برای رسیدگی مقدماتی ورود می‌کند.

همچنین پلیس فتا روش‌های سه‌گانه‌ای برای اعلام شکایت برای شهروندان پیش‌بینی کرده است. به نحوی که علاوه بر ثبت حضوری شکایت نزد مراجع قضایی، کلانتری یا دادسرا، می‌توانیم از طریق سامانه‌های اختصاصی شکایت به پلیس فتا نیز شکایت خود را ثبت نماییم. و نیز امکان اعلام شکایت به روش تلفنی نیز وجود خواهد داشت.

در نهایت آن که چنانچه رفتار ارتکابی برنامه نویس از جمله انواع رفتارهای مجرمانه باشد، اعم از آن که مشمول قانون جرایم رایانه‌ای یا قانون مجازات اسلامی قرار گیرد، می‌توان با تنظیم شکایت کیفری به دادسرا، درخواست مجازات مرتکب و نیز جبران خسارت‌های خود را تقدیم نماییم.